Enzo Traverso :
σειριοποιημένος θάνατος
Εκδόσεις του εικοστού πρώτου
Μετάφραση:Νίκος Κούρκουλος
1.Επιτήρηση,τιμωρία και θανάτωση
Η γκιλοτίνα και ο σειριοποιημένος θάνατος
Η Γαλλική Επανάσταση σημάδεψε μια ιστορική καμπή στις μεταμορφώσεις της βίας στη Δύση.Δεν πρόκειται,εδώ,να ξεκινήσουμε μια καινούργια δίκη εις βάρος του Διαφωτισμού,για να ανιχνεύσουμε εκεί-κατά τον τρόπο του Γιακόμπ Λ.Ταλμόν-τις ρίζες του ολοκληρωτικού τρόμου ή για να ανακαλύψουμε στο Επαναστατικό Δικαστήριο και στον πόλεμο της Βανδέας τους προγόνους των σύγχρονων πρακτικών πολιτικής εξόντωσης.Η γκιλοτίνα,τελειοποίηση της ιταλικής mannai των αρχών του 18ου αι,είναι εκείνη που θα τραβήξει την προσοχή μας σαν βασικός σταθμός στη διαδικασία σειριοποίησης των τρόπων θανάτωσης.Αν η εκτέλεση του Λουδοβίκου ΙΣΤ' συμβολίζει το τέλος του Παλαιού Καθεστώτος,το όργανό της,η γκιλοτίνα,αναγγέλλει την έλευση της νεοτερικότητας στην κουλτούρα και στις πρακτικές του θανάτου.Μερικές δεκαετίες μετά την πρώτη εμφάνισή της,ο Λαμαρτίνος είχε πλήρως αντιληφθεί την ανθρωπολογική μεταβολή που συνεπαγόταν:''Αυτή η συσκευή που επινοήθηκε στην Ιταλία και εισάχθηκε στην Γαλλία χάρη στον ανθρωπισμό ενός διάσημου γιατρού της Συντακτικής Συνέλευσης,ονόματι Γκιγιοτέν,αντικατέστησε τα φριχτά και ατιμωτικά μαρτύρια που είχε θελήσει να καταργήσει η Επανάσταση.Επιπλέον,στη σκέψη των νομοθετών της Συντακτικής,είχε το πλεονέκτημα ότι δεν έβαζε να χυθεί το αίμα του ανθρώπου από το χέρι και το χτύπημα,συχνά αδέξιο,ενός άλλου ανθρώπου,αλλά έβαζε να εκτελεστεί ο φόνος από ένα άψυχο εργαλείο,αναίσθητο όπως το ξύλο και αλάνθαστο όπως το σίδερο.Στο νεύμα του εκτελεστή η λεπίδα έπεφτε από μόνη της[...]και αποσπούσε το κεφάλι από τον κορμό με το βάρος της πτώσης της και της ταχύτητας της αστραπής.Καταργούσε τον πόνο και τον χρόνο στην αίσθηση του θανάτου.''
Για να κατανοήσουμε την καινοτομία της γκιλοτίνας,πρέπει να θυμηθούμε τι ήταν η θανατική εκτέλεση επί Παλαιού Καθεστώτος,το τελετουργικό της οποίας υπενθύμισε ο Ζοζεφ ντε Μεστρ σε μια αλησμόνευτη σελίδα των ''Εσπερίδων της Αγίας Πετρούπολης''.Αυτός ο αριστοκράτης από τη Σαβόια σκιαγραφούσε εκεί ένα πορτρέτο,τρομαχτικό και θαυμαστικό ταυτόχρονα,του δημίου,τον οποίο αναγόρευε σε στύλο της παραδοσιακής τάξης πραγμάτων.Περιέγραφε τον ερχομό του στο ικρίωμα,το σιωπηρό και ταραγμένο πλήθος,το τρομαγμένο πρόσωπο του καταδίκου,το στόμα του που έχασκε,το αίμα που ανάβλυζε ραντίζοντας το δήμιο,ανελέητο μπροστά στους τρομοκρατημένους θεατές.Ο ντε Μεστρ εξέφραζε ένα είδος σεβασμού γι'αυτή την φυσιογνωμία,καταρχήν τόσο λίγο αξιοσέβαστη και όμως,κατά τη γνώμη του,απαραίτητη για την κοινωνία,φιγούρα μπροστά στην οποία αποτραβιούνται με φρίκη οι συνάνθρωποί του,όμως τη φοβούνται και τη αποδέχονται ως κοσμικό βραχίονα της εξουσίας,μιας θεϊκής,υπερβατικής τάξης πραγμάτων,μιας τάξης που απαιτούσε υποταγή και υπακοή:''Ο Θεός,δημιουργός της κυριαρχίας,είναι επομένως και δημιουργός της τιμωρίας''.Για τον ντε Μεστρ,ο δήμιος έπαιρνε τα γνωρίσματα ενός ''ασυνήθιστου πλάσματος'',καθώς ενσάρκωνε ταυτόχρονα ''τη φρίκη,και το δεσμό του ανθρώπινου συνεταιρισμού''.
Σ'ένα αξιοπρόσεχτο άρθρο,αφιερωμένο στο συγγραφέα των ''Στοχασμών πάνω στη Γαλλία'',ο Αιζάια Μπερλίν υπογράμμισε πόσο νεωτερική ήταν η θεώρησή του για το δήμιο.Πολύ μακριά από την αισιοδοξία του Διαφωτισμού,που πίστευε ότι η ανθρωπότητα είναι τελειοποιήσιμη,πρόθυμη να διαμορφωθεί σύμφωνα με τη λογική και τελεολογικά προσανατολισμένη στην πρόοδο,η ανθρωπότητα έμοιαζε στον ντε Μεστρ ένα άθλιο και περιφρονητέο είδος,πάντα έτοιμο να σκοτώσει,υποκείμενο μιας ιστορίας που του άρεσε να τη σκέφτεται σα διαρκή σφαγή.Η ''πρόσοψη'' των έργων του ντε Μεστρ είναι αναμφίβολα κλασική-μας λέει ο Μπερλίν-όμως,ο πυρήνας που κρύβεται από πίσω της είναι τρομερά νεωτερικός: είναι,απλούστατα,η θεώρηση της πολιτικής τάξης πραγμάτων θεμελιωμένης στον τρόμο[...].Η δύναμη του έργου του ντε Μεστρ έγκειται ακριβώς σ'αυτό το μείγμα νεωτερικότητας και σκοταδισμού,στην οραματική προεικόνιση ενός σύμπαντος μηδενισμού-όπου δεν απομένει καμία θέση για τις έννοιες του ανθρωπισμού,της λογικής και της προόδου,τις οποίες πρόβαλε ο Διαφωτισμός-εγκλεισμένη σε μια ζοφερή απολογία υπέρ της θεικής τάξης πραγμάτων και της απολυταρχίας.Όταν,ένα αιώνα αργότερα,ο Αντιδιαφωτισμός θα σφραγίσει την συμμαχία του με τη σύγχρονη τεχνολογία,αυτό το μείγμα αρχαϊκής μυθολογίας και καταστροφικού μηδενισμού θα καταλήξει τελικά στον φασισμό.
Όμως η αποφασιστική και μοιραία συνάντηση ανάμεσα στο μύθο και στο χάλυβα,ανάμεσα στον ανορθολογισμό της volkisch ιδεολογίας και την εργαλειακή ορθολογικότητα της βιομηχανίας προκάλεσε αναπόφευκτα το μαρασμό της ''πρόσοψης'' της επιχειρηματολογίας του ΝτεΜεστρ.[...]Στη διάρκεια της Επανάστασης,ο δήμιος έπαυε να είναι ο απόλυτος κρίκος της τιμωρητικής τελετής,καθώς αντικαταστάθηκε από την γκιλοτίνα,νέο σύμβολο της κυριαρχίας.Ο τρομακτικός δήμιος,με τη βασιλική λεπίδα του εγκατέλειπε την σκηνή και το ρόλο του έπαιρνε στο εξής μια συσκευή,της οποίας γινόταν απλό εξάρτημα,ο τεχνικός της και ο εργάτης της.Το νέο σύμβολο της δημοκρατικής δικαιοσύνης ήταν ένας τεχνολογικός μηχανισμός θανάτωσης. Αντιστάθισμα,όπως εξηγεί ο Ροζέ Καγιουά,''της λαμπρότητας που περιβάλλει τον μονάρχη'',με τον οποίο συνδεόταν αξεδιάλυτα η ύπαρξή του,ο παλιός δήμιος εξαφανιζόταν μαζί του.Κάτοχος,άλλοτε,ενός διπλού σώματος-του αιώνιου σώματος της βασιλείας και του θνητού σαρκίου του προσώπου του-ο μονάρχης έχανε τώρα μαζί με το κεφάλι του,την αξιοπρέπεια και την ιερότητα της βασιλικής εκτέλεσης.Το μόνο προνόμιο που απέμεινε στον Λουδοβίκο ΙΣΤ' ήταν η άμαξα που τον οδήγησε στον τόπο του μαρτυρίου του,αντί για το συνηθισμένο κάρο των καταδικασμένων σε θάνατο.Το κομμένο κεφάλι του,στάζοντας αίμα,επιδείχτηκε σαν απόδειξη της φυσιολογικότητας του λειψάνου του:ο θάνατός του δεν διέφερε σε τίποτε από τους θανάτους που είχαν προηγηθεί.Αυτός ο μηχανικός αποκεφαλισμός του απέδωσε,πάνω στο βωμό της δημοκρατικής ισότητας,το στάτους ενός κοινού εγκληματία.Είναι αλήθεια,ότι επί Τρομοκρατίας,η εκτέλεση παρέμεινε δημόσια,δεν είχε γίνει ακόμα κρυφή,ασηπτική,κοινότοπη.[...]
Η ιστορία της γκιλοτίνας καθρεφτίζει με παραδειγματικό τρόπο τη διαλεκτική της λογικής.Κατάληξη μιας μεγάλης δημόσιας συζήτησης,όπου το ιατρικό σώμα έχει παίξει πρωτεύοντα ρόλο,επέστρεφε στον αγώνα των φιλοσόφων ενάντια στην απανθρωπιά των βασανιστηρίων.Για αιώνες,η Εκκλησία και οι μοναρχίες είχαν καταβάλλει προσπάθειες για να κάνουν τα εργαλεία του βασανιστή πιο περίπλοκα και εξεζητημένα,για να αυξήσουν τους πόνους των βασανισμένων.Συμπυκνώνοντας την εκτέλεση σε μια μόνο στιγμή,απαλείφοντας σχεδόν εντελώς το σωματικό πόνο του καταδικασμένου,η γκιλοτίνα χαιρετίστηκε σαν πρόοδος της ανθρωπιάς και της λογικής,σαν μια καινοτομία που έβαζε τέλος στην απανθρωπιά των βασανιστηρίων και τις πολιτικές βιαιότητες του παρελθόντος,εξορκίζοντας μια για πάντα το φάσμα της σφαγής του Αγίου Βαρθολομαίου.Κανείς σχεδόν δεν υποψιαζόταν τότε,ακόμα και μετά τις μαζικές εκτελέσεις της Τρομοκρατίας,τα μελλοντικά αποτελέσματα του εξορθολογισμού του συστήματος θανάτωσης.Η έναρξη της λειτουργίας της γκιλοτίνας σημάδεψε επίσης την ''χειραφέτηση'' του δημίου που,χάνοντας την αποτρόπαια αύρα του,έγινε πολίτης και απέκτησε,από το 1790,το δικαίωμα του εκλέγεσθαι.Δύο γενιές θα αρκούσαν να τον μετατρέψουν σε απλό υπάλληλο.Το 1840,η gazette des tribunaux παρουσίαζε με αυτά τα λόγια τον κ.Σανσόν,εκτελεστή επί ιουλιανής μοναρχίας και εγγονό του τελευταίου δημίου του Παλαιού Καθεστώτος:''Ο σημερινός εκτελεστής διαφέρει πολύ από τον πατέρα του :δεν έχει,όταν μιλάει για το επάγγελμά του και τις λεπτομέρειες που συνδέονται με αυτό,εκείνη την αμηχανία,εκείνη την ενόχληση,εκείνη τη δυσφορία που έδειχνε ο προκάτοχός του.Απόλυτα πεπεισμένος για την ωφελιμότητα του λειτουργήματός του και των υπηρεσιών που προσφέρει στην κοινωνία,δεν θεωρεί τον εαυτό του ως κάτι διαφορετικό από έναν κλητήρα που εκτελεί μια δικαστική απόφαση και μιλάει για τα καθήκοντά του με αξιοσημείωτη άνεση''.Τέσσερις μορφές συντροφεύουν την ανάπτυξη αυτού του νέου μηχανισμού θανάτωσης:ο γιατρός που φροντίζει να εξαλείψει τον πόνο των συνανθρώπων του,ο μηχανικός που αγρυπνά για την τεχνική αποτελεσματικότητα,ο δικαστής που αποφαίνεται για το δικαίωμα στη ζωή των καταδικασμένων και τέλος ο δήμιος,που στέργει να εγκαταλείψει τα βασιλικά του γνωρίσματα για να φορέσει τη στολή ενός κοινού ''επαγγελματία''.Αυτές οι τέσσερις μορφές πρόκειται να διανύσουν μαζί ένα μακρύ δρόμο.Θα παίξουν αναντικατάστατο ρόλο,επί Γ' Ράιχ,στην εφαρμογή της ''επιχείρησης Τ4'',την ευθανασία των διανοητικά ασθενών και των ''ζωών ανάξιων να βιωθούν''(lebensunwerte Leben)προετοιμάζοντας τις δομές της,αποφασίζοντάς την,εφαρμόζοντάς την και υπερασπίζοντάς την σε νομικό επίπεδο απέναντι στους συγγενείς των θυμάτων.
Η γκιλοτίνα ξεκινούσε μια διαδικασία που έμελλε να εικονογραφηθεί πολύ ωραία,έναν αιώνα αργότερα,από τον Κάφκα.Το θέμα του διηγήματός του ''Στη σωφρονιστική αποικία'',γραμμένο κατά τους πρώτους μήνες του Μεγάλου Πολέμου,είναι μια μηχανή καταδίκης και εκτέλεσης συνάμα,της οποίας ο υπεύθυνος υπάλληλος περιγράφει στον επισκέπτη τα χαρακτηριστικά,τις λειτουργίες και την τεχνική τελειότητα.Βέβαια,αυτή η παράξενη συσκευή,κάτι ανάμεσα στα μεσαιωνικά εργαλεία βασανισμού και τις πρώτες βιομηχανικές μηχανές,παραμένει σύμβολο κυριαρχία-χαράζει τον Νόμο πάνω στο κορμί του καταδικασμένου-όμως η έννοια και η λειτουργία της μας εισάγουν σε ένα τελείως διαφορετικό σύμπαν.Αδιάφορος για την τύχη των καταδικασμένων και εντελώς υποταγμένος στη μηχανή του,ο στενοκέφαλος υπάλληλος που έχει τοποθετηθεί εκεί έχει γίνει απλός χειριστής,αντικαταστάσιμος οποιαδήποτε στιγμή.Η συσκευή είναι εκείνη που σκοτώνει,αυτός περιορίζεται να την επιτηρεί.Η εκτέλεση είναι μια τεχνική επιχείρηση και ο υπηρέτης της μηχανής είναι υπεύθυνος μόνο για την συντήρησή της:η θανάτωση συμβαίνει χωρίς υποκείμενο.Μη όντας πια υπερασπιστής της θεϊκής κυριαρχίας,ο δήμιος δεν ενσαρκώνει πια κανένα σύμβολο,δεν τελεί πια κάποια δημόσια τελετή,είναι πια μόνο ένας κρίκος σε μια φονική διαδικασία,η εργαλειακή ορθολογικότητα της οποίας του στερεί κάθε ιδιαιτερότητα[...].
Πραγματική ανθρωπολογική καμπή,η γκιλοτίνα αποκαλύπτει,θα μπορούσε να πει κανείς μαζί με τον Βάλτερ Μπένγιαμιν,την άβυσσο μιας ψυχής χωρίς αύρα.Τέλος του θανάτου-θεάματος,της παράστασης που πραγματοποιείται από τον καλλιτέχνη δήμιο,της μοναδικής και ιερής αναπαράστασης του τρόμου-αρχή της εποχής των σύγχρονων σφαγών,όπου η έμμεση εκτέλεση,που ολοκληρώνεται τεχνικά,εξαφανίζει την φρίκη της ορατής βίας και ανοίγει τον δρόμο στον επ'απειρον πολλαπλασιασμό της(συντροφεμένο,μεταξύ άλλων,από την ηθική αποποίηση ευθυνών του εκτελεστή,που περιορίζεται στο ρόλο του χειριστή).Οι θάλαμοι αερίων θα είναι η εφαρμογή αυτή της αρχής στην εποχή του βιομηχανικού καπιταλισμού.Η μεταμόρφωση του δήμιου σε επιτηρητή μιας φονικής μηχανής συνεπάγεται μια ανατροπή των ρόλων,την ιστορική τάση της οποίας είχε αντιληφθεί καλά ο Γκύντερ Άντερς: την προτεραιότητα των μηχανών απέναντι στους ανθρώπους.Σύντομα,η πιο άγρια και ξέφρενη ανθρώπινη βία δεν θα είναι σε θέση να ανταγωνιστεί την τεχνολογία.Με την τεχνολογική απανθρωποποίηση του θανάτου ,τα πιο απάνθρωπα εγκλήματα θα γίνουν εγκλήματα ''χωρίς ανθρώπους''ΠΗΓΗ :.http://bestimmung.blogspot.gr/
Εκδόσεις του εικοστού πρώτου
Μετάφραση:Νίκος Κούρκουλος
1.Επιτήρηση,τιμωρία και θανάτωση
Η γκιλοτίνα και ο σειριοποιημένος θάνατος
Η Γαλλική Επανάσταση σημάδεψε μια ιστορική καμπή στις μεταμορφώσεις της βίας στη Δύση.Δεν πρόκειται,εδώ,να ξεκινήσουμε μια καινούργια δίκη εις βάρος του Διαφωτισμού,για να ανιχνεύσουμε εκεί-κατά τον τρόπο του Γιακόμπ Λ.Ταλμόν-τις ρίζες του ολοκληρωτικού τρόμου ή για να ανακαλύψουμε στο Επαναστατικό Δικαστήριο και στον πόλεμο της Βανδέας τους προγόνους των σύγχρονων πρακτικών πολιτικής εξόντωσης.Η γκιλοτίνα,τελειοποίηση της ιταλικής mannai των αρχών του 18ου αι,είναι εκείνη που θα τραβήξει την προσοχή μας σαν βασικός σταθμός στη διαδικασία σειριοποίησης των τρόπων θανάτωσης.Αν η εκτέλεση του Λουδοβίκου ΙΣΤ' συμβολίζει το τέλος του Παλαιού Καθεστώτος,το όργανό της,η γκιλοτίνα,αναγγέλλει την έλευση της νεοτερικότητας στην κουλτούρα και στις πρακτικές του θανάτου.Μερικές δεκαετίες μετά την πρώτη εμφάνισή της,ο Λαμαρτίνος είχε πλήρως αντιληφθεί την ανθρωπολογική μεταβολή που συνεπαγόταν:''Αυτή η συσκευή που επινοήθηκε στην Ιταλία και εισάχθηκε στην Γαλλία χάρη στον ανθρωπισμό ενός διάσημου γιατρού της Συντακτικής Συνέλευσης,ονόματι Γκιγιοτέν,αντικατέστησε τα φριχτά και ατιμωτικά μαρτύρια που είχε θελήσει να καταργήσει η Επανάσταση.Επιπλέον,στη σκέψη των νομοθετών της Συντακτικής,είχε το πλεονέκτημα ότι δεν έβαζε να χυθεί το αίμα του ανθρώπου από το χέρι και το χτύπημα,συχνά αδέξιο,ενός άλλου ανθρώπου,αλλά έβαζε να εκτελεστεί ο φόνος από ένα άψυχο εργαλείο,αναίσθητο όπως το ξύλο και αλάνθαστο όπως το σίδερο.Στο νεύμα του εκτελεστή η λεπίδα έπεφτε από μόνη της[...]και αποσπούσε το κεφάλι από τον κορμό με το βάρος της πτώσης της και της ταχύτητας της αστραπής.Καταργούσε τον πόνο και τον χρόνο στην αίσθηση του θανάτου.''
Για να κατανοήσουμε την καινοτομία της γκιλοτίνας,πρέπει να θυμηθούμε τι ήταν η θανατική εκτέλεση επί Παλαιού Καθεστώτος,το τελετουργικό της οποίας υπενθύμισε ο Ζοζεφ ντε Μεστρ σε μια αλησμόνευτη σελίδα των ''Εσπερίδων της Αγίας Πετρούπολης''.Αυτός ο αριστοκράτης από τη Σαβόια σκιαγραφούσε εκεί ένα πορτρέτο,τρομαχτικό και θαυμαστικό ταυτόχρονα,του δημίου,τον οποίο αναγόρευε σε στύλο της παραδοσιακής τάξης πραγμάτων.Περιέγραφε τον ερχομό του στο ικρίωμα,το σιωπηρό και ταραγμένο πλήθος,το τρομαγμένο πρόσωπο του καταδίκου,το στόμα του που έχασκε,το αίμα που ανάβλυζε ραντίζοντας το δήμιο,ανελέητο μπροστά στους τρομοκρατημένους θεατές.Ο ντε Μεστρ εξέφραζε ένα είδος σεβασμού γι'αυτή την φυσιογνωμία,καταρχήν τόσο λίγο αξιοσέβαστη και όμως,κατά τη γνώμη του,απαραίτητη για την κοινωνία,φιγούρα μπροστά στην οποία αποτραβιούνται με φρίκη οι συνάνθρωποί του,όμως τη φοβούνται και τη αποδέχονται ως κοσμικό βραχίονα της εξουσίας,μιας θεϊκής,υπερβατικής τάξης πραγμάτων,μιας τάξης που απαιτούσε υποταγή και υπακοή:''Ο Θεός,δημιουργός της κυριαρχίας,είναι επομένως και δημιουργός της τιμωρίας''.Για τον ντε Μεστρ,ο δήμιος έπαιρνε τα γνωρίσματα ενός ''ασυνήθιστου πλάσματος'',καθώς ενσάρκωνε ταυτόχρονα ''τη φρίκη,και το δεσμό του ανθρώπινου συνεταιρισμού''.
Σ'ένα αξιοπρόσεχτο άρθρο,αφιερωμένο στο συγγραφέα των ''Στοχασμών πάνω στη Γαλλία'',ο Αιζάια Μπερλίν υπογράμμισε πόσο νεωτερική ήταν η θεώρησή του για το δήμιο.Πολύ μακριά από την αισιοδοξία του Διαφωτισμού,που πίστευε ότι η ανθρωπότητα είναι τελειοποιήσιμη,πρόθυμη να διαμορφωθεί σύμφωνα με τη λογική και τελεολογικά προσανατολισμένη στην πρόοδο,η ανθρωπότητα έμοιαζε στον ντε Μεστρ ένα άθλιο και περιφρονητέο είδος,πάντα έτοιμο να σκοτώσει,υποκείμενο μιας ιστορίας που του άρεσε να τη σκέφτεται σα διαρκή σφαγή.Η ''πρόσοψη'' των έργων του ντε Μεστρ είναι αναμφίβολα κλασική-μας λέει ο Μπερλίν-όμως,ο πυρήνας που κρύβεται από πίσω της είναι τρομερά νεωτερικός: είναι,απλούστατα,η θεώρηση της πολιτικής τάξης πραγμάτων θεμελιωμένης στον τρόμο[...].Η δύναμη του έργου του ντε Μεστρ έγκειται ακριβώς σ'αυτό το μείγμα νεωτερικότητας και σκοταδισμού,στην οραματική προεικόνιση ενός σύμπαντος μηδενισμού-όπου δεν απομένει καμία θέση για τις έννοιες του ανθρωπισμού,της λογικής και της προόδου,τις οποίες πρόβαλε ο Διαφωτισμός-εγκλεισμένη σε μια ζοφερή απολογία υπέρ της θεικής τάξης πραγμάτων και της απολυταρχίας.Όταν,ένα αιώνα αργότερα,ο Αντιδιαφωτισμός θα σφραγίσει την συμμαχία του με τη σύγχρονη τεχνολογία,αυτό το μείγμα αρχαϊκής μυθολογίας και καταστροφικού μηδενισμού θα καταλήξει τελικά στον φασισμό.
Όμως η αποφασιστική και μοιραία συνάντηση ανάμεσα στο μύθο και στο χάλυβα,ανάμεσα στον ανορθολογισμό της volkisch ιδεολογίας και την εργαλειακή ορθολογικότητα της βιομηχανίας προκάλεσε αναπόφευκτα το μαρασμό της ''πρόσοψης'' της επιχειρηματολογίας του ΝτεΜεστρ.[...]Στη διάρκεια της Επανάστασης,ο δήμιος έπαυε να είναι ο απόλυτος κρίκος της τιμωρητικής τελετής,καθώς αντικαταστάθηκε από την γκιλοτίνα,νέο σύμβολο της κυριαρχίας.Ο τρομακτικός δήμιος,με τη βασιλική λεπίδα του εγκατέλειπε την σκηνή και το ρόλο του έπαιρνε στο εξής μια συσκευή,της οποίας γινόταν απλό εξάρτημα,ο τεχνικός της και ο εργάτης της.Το νέο σύμβολο της δημοκρατικής δικαιοσύνης ήταν ένας τεχνολογικός μηχανισμός θανάτωσης. Αντιστάθισμα,όπως εξηγεί ο Ροζέ Καγιουά,''της λαμπρότητας που περιβάλλει τον μονάρχη'',με τον οποίο συνδεόταν αξεδιάλυτα η ύπαρξή του,ο παλιός δήμιος εξαφανιζόταν μαζί του.Κάτοχος,άλλοτε,ενός διπλού σώματος-του αιώνιου σώματος της βασιλείας και του θνητού σαρκίου του προσώπου του-ο μονάρχης έχανε τώρα μαζί με το κεφάλι του,την αξιοπρέπεια και την ιερότητα της βασιλικής εκτέλεσης.Το μόνο προνόμιο που απέμεινε στον Λουδοβίκο ΙΣΤ' ήταν η άμαξα που τον οδήγησε στον τόπο του μαρτυρίου του,αντί για το συνηθισμένο κάρο των καταδικασμένων σε θάνατο.Το κομμένο κεφάλι του,στάζοντας αίμα,επιδείχτηκε σαν απόδειξη της φυσιολογικότητας του λειψάνου του:ο θάνατός του δεν διέφερε σε τίποτε από τους θανάτους που είχαν προηγηθεί.Αυτός ο μηχανικός αποκεφαλισμός του απέδωσε,πάνω στο βωμό της δημοκρατικής ισότητας,το στάτους ενός κοινού εγκληματία.Είναι αλήθεια,ότι επί Τρομοκρατίας,η εκτέλεση παρέμεινε δημόσια,δεν είχε γίνει ακόμα κρυφή,ασηπτική,κοινότοπη.[...]
Η ιστορία της γκιλοτίνας καθρεφτίζει με παραδειγματικό τρόπο τη διαλεκτική της λογικής.Κατάληξη μιας μεγάλης δημόσιας συζήτησης,όπου το ιατρικό σώμα έχει παίξει πρωτεύοντα ρόλο,επέστρεφε στον αγώνα των φιλοσόφων ενάντια στην απανθρωπιά των βασανιστηρίων.Για αιώνες,η Εκκλησία και οι μοναρχίες είχαν καταβάλλει προσπάθειες για να κάνουν τα εργαλεία του βασανιστή πιο περίπλοκα και εξεζητημένα,για να αυξήσουν τους πόνους των βασανισμένων.Συμπυκνώνοντας την εκτέλεση σε μια μόνο στιγμή,απαλείφοντας σχεδόν εντελώς το σωματικό πόνο του καταδικασμένου,η γκιλοτίνα χαιρετίστηκε σαν πρόοδος της ανθρωπιάς και της λογικής,σαν μια καινοτομία που έβαζε τέλος στην απανθρωπιά των βασανιστηρίων και τις πολιτικές βιαιότητες του παρελθόντος,εξορκίζοντας μια για πάντα το φάσμα της σφαγής του Αγίου Βαρθολομαίου.Κανείς σχεδόν δεν υποψιαζόταν τότε,ακόμα και μετά τις μαζικές εκτελέσεις της Τρομοκρατίας,τα μελλοντικά αποτελέσματα του εξορθολογισμού του συστήματος θανάτωσης.Η έναρξη της λειτουργίας της γκιλοτίνας σημάδεψε επίσης την ''χειραφέτηση'' του δημίου που,χάνοντας την αποτρόπαια αύρα του,έγινε πολίτης και απέκτησε,από το 1790,το δικαίωμα του εκλέγεσθαι.Δύο γενιές θα αρκούσαν να τον μετατρέψουν σε απλό υπάλληλο.Το 1840,η gazette des tribunaux παρουσίαζε με αυτά τα λόγια τον κ.Σανσόν,εκτελεστή επί ιουλιανής μοναρχίας και εγγονό του τελευταίου δημίου του Παλαιού Καθεστώτος:''Ο σημερινός εκτελεστής διαφέρει πολύ από τον πατέρα του :δεν έχει,όταν μιλάει για το επάγγελμά του και τις λεπτομέρειες που συνδέονται με αυτό,εκείνη την αμηχανία,εκείνη την ενόχληση,εκείνη τη δυσφορία που έδειχνε ο προκάτοχός του.Απόλυτα πεπεισμένος για την ωφελιμότητα του λειτουργήματός του και των υπηρεσιών που προσφέρει στην κοινωνία,δεν θεωρεί τον εαυτό του ως κάτι διαφορετικό από έναν κλητήρα που εκτελεί μια δικαστική απόφαση και μιλάει για τα καθήκοντά του με αξιοσημείωτη άνεση''.Τέσσερις μορφές συντροφεύουν την ανάπτυξη αυτού του νέου μηχανισμού θανάτωσης:ο γιατρός που φροντίζει να εξαλείψει τον πόνο των συνανθρώπων του,ο μηχανικός που αγρυπνά για την τεχνική αποτελεσματικότητα,ο δικαστής που αποφαίνεται για το δικαίωμα στη ζωή των καταδικασμένων και τέλος ο δήμιος,που στέργει να εγκαταλείψει τα βασιλικά του γνωρίσματα για να φορέσει τη στολή ενός κοινού ''επαγγελματία''.Αυτές οι τέσσερις μορφές πρόκειται να διανύσουν μαζί ένα μακρύ δρόμο.Θα παίξουν αναντικατάστατο ρόλο,επί Γ' Ράιχ,στην εφαρμογή της ''επιχείρησης Τ4'',την ευθανασία των διανοητικά ασθενών και των ''ζωών ανάξιων να βιωθούν''(lebensunwerte Leben)προετοιμάζοντας τις δομές της,αποφασίζοντάς την,εφαρμόζοντάς την και υπερασπίζοντάς την σε νομικό επίπεδο απέναντι στους συγγενείς των θυμάτων.
Η γκιλοτίνα ξεκινούσε μια διαδικασία που έμελλε να εικονογραφηθεί πολύ ωραία,έναν αιώνα αργότερα,από τον Κάφκα.Το θέμα του διηγήματός του ''Στη σωφρονιστική αποικία'',γραμμένο κατά τους πρώτους μήνες του Μεγάλου Πολέμου,είναι μια μηχανή καταδίκης και εκτέλεσης συνάμα,της οποίας ο υπεύθυνος υπάλληλος περιγράφει στον επισκέπτη τα χαρακτηριστικά,τις λειτουργίες και την τεχνική τελειότητα.Βέβαια,αυτή η παράξενη συσκευή,κάτι ανάμεσα στα μεσαιωνικά εργαλεία βασανισμού και τις πρώτες βιομηχανικές μηχανές,παραμένει σύμβολο κυριαρχία-χαράζει τον Νόμο πάνω στο κορμί του καταδικασμένου-όμως η έννοια και η λειτουργία της μας εισάγουν σε ένα τελείως διαφορετικό σύμπαν.Αδιάφορος για την τύχη των καταδικασμένων και εντελώς υποταγμένος στη μηχανή του,ο στενοκέφαλος υπάλληλος που έχει τοποθετηθεί εκεί έχει γίνει απλός χειριστής,αντικαταστάσιμος οποιαδήποτε στιγμή.Η συσκευή είναι εκείνη που σκοτώνει,αυτός περιορίζεται να την επιτηρεί.Η εκτέλεση είναι μια τεχνική επιχείρηση και ο υπηρέτης της μηχανής είναι υπεύθυνος μόνο για την συντήρησή της:η θανάτωση συμβαίνει χωρίς υποκείμενο.Μη όντας πια υπερασπιστής της θεϊκής κυριαρχίας,ο δήμιος δεν ενσαρκώνει πια κανένα σύμβολο,δεν τελεί πια κάποια δημόσια τελετή,είναι πια μόνο ένας κρίκος σε μια φονική διαδικασία,η εργαλειακή ορθολογικότητα της οποίας του στερεί κάθε ιδιαιτερότητα[...].
Πραγματική ανθρωπολογική καμπή,η γκιλοτίνα αποκαλύπτει,θα μπορούσε να πει κανείς μαζί με τον Βάλτερ Μπένγιαμιν,την άβυσσο μιας ψυχής χωρίς αύρα.Τέλος του θανάτου-θεάματος,της παράστασης που πραγματοποιείται από τον καλλιτέχνη δήμιο,της μοναδικής και ιερής αναπαράστασης του τρόμου-αρχή της εποχής των σύγχρονων σφαγών,όπου η έμμεση εκτέλεση,που ολοκληρώνεται τεχνικά,εξαφανίζει την φρίκη της ορατής βίας και ανοίγει τον δρόμο στον επ'απειρον πολλαπλασιασμό της(συντροφεμένο,μεταξύ άλλων,από την ηθική αποποίηση ευθυνών του εκτελεστή,που περιορίζεται στο ρόλο του χειριστή).Οι θάλαμοι αερίων θα είναι η εφαρμογή αυτή της αρχής στην εποχή του βιομηχανικού καπιταλισμού.Η μεταμόρφωση του δήμιου σε επιτηρητή μιας φονικής μηχανής συνεπάγεται μια ανατροπή των ρόλων,την ιστορική τάση της οποίας είχε αντιληφθεί καλά ο Γκύντερ Άντερς: την προτεραιότητα των μηχανών απέναντι στους ανθρώπους.Σύντομα,η πιο άγρια και ξέφρενη ανθρώπινη βία δεν θα είναι σε θέση να ανταγωνιστεί την τεχνολογία.Με την τεχνολογική απανθρωποποίηση του θανάτου ,τα πιο απάνθρωπα εγκλήματα θα γίνουν εγκλήματα ''χωρίς ανθρώπους''ΠΗΓΗ :.http://bestimmung.blogspot.gr/
http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=548599
www.tovima.gr
Η ναζιστική θεομηνία δεν προέκυψε από το πουθενά και τα ρατσιστικά στερεότυπα δεν γεννήθηκαν εν μιά νυκτί από τους χιτλερικούς.
- http://www.contra-xreos.gr/.../172-2012-12-27-23-42-40.html
www.crisismirror.info
Crisis Mirror members decided to translate and to publish the following text, be...Δείτε περισσότερα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου